دمانس یا زوال عقل، یک وضعیت پزشکی است که با کاهش قابل ملاحظه‌ای در عملکرد عقلی و عملیات روزمره همراه است. افراد مبتلا به دمانس ممکن است دشواری در تصمیم‌گیری، یادگیری، یادآوری و تمرکز داشته باشند. این وضعیت معمولاً با پیری ارتباط دارد، اما ممکن است در سنین جوانتر نیز رخ دهد، به ویژه در مواردی که به بیماری‌های نوروآفتابی، مانند آلزایمر یا پارکینسون، یا آسیب‌های مغزی مرتبط باشد. این وضعیت باعث اختلال در کیفیت زندگی فرد و همچنین بار بسیاری بر خانواده و مراقبانش می‌آورد.
یکی از نوع‌های معروف دمانس، آلزایمر است که به شدت با زوال عقل مرتبط است. آلزایمر نوعی از دمانس است که با تغییرات در ساختار مغز و کاهش توانایی فرد برای انجام وظایف روزمره همراه است. این بیماری معمولاً با افزایش سن شروع میشود و با گذشت زمان تشدید میشود. علایم آلزایمر شامل از دست دادن حافظه کوتاه مدت، دشواری در برنامه‌ریزی و اجرای وظایف روزمره، تغییر در شخصیت و رفتار، و دشواری در برقراری ارتباط با دیگران است.
علاوه بر آلزایمر، زوال عقل می‌تواند به عنوان یک شاخه از یکباره‌های دیگر نیز بروز کند که نه لزوماً مرتبط با آلزایمر هستند. برخی از انواع دیگر زوال عقل عبارتند از:
- زوال عقل واعتیادی: که ممکن است ناشی از مصرف مواد مخدر یا الکل باشد.
- زوال عقل وسواسی: که ممکن است ناشی از اختلال وسواسی-اجباری باشد.
- زوال عقل آسیب مغزی: که ممکن است ناشی از ضربه به سر، تروما، یا بیماری‌های مغزی مانند آنفورسمالی مالیشی باشد.
- زوال عقل مرتبط با بیماری‌های مزمن: مانند دیابت، فشار خون بالا، یا بیماری‌های قلبی.
- زوال عقل مرتبط با عمل جراحی: مانند جراحی مغز یا قلب.
نشانه‌های زوال عقل ممکن است متفاوت باشند و بستگی به علت و شدت مشکل داشته باشند. برخی از نشانه‌های معمول زوال عقل عبارتند از از دست دادن حافظه، دشواری در تمرکز و توجه، مشکلات در برنامه‌ریزی و اجرای وظایف روزمره، دشواری در تصمیم‌گیری، تغییر در شخصیت و رفتار، و دشواری در ارتباط با دیگران و درک احساسات آن‌ها.
زوال عقل نه تنها از جوانی آغاز نمی‌شود، بلکه ممکن است در سنین مختلفی شروع شود، اما معمولاً با پیری بیشتر شدت می‌یابد. درمان زوال عقل بستگی به علت آن دارد و ممکن است شامل داروها، مشاوره، و مداخلات رفتاری و درمانی دیگر باشد.
